ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും സുന്ദര നഗരമായ ലണ്ടനേക്കാള് zwj; പ്രതാപത്തില് zwj; വാണിരുന്ന ഇന്ത്യന് zwj; പട്ടണം ഉണ്ടായിരുന്നു എന്നു കേട്ടിട്ടുണ്ടോ? അതും ഇന്ത്യയില് zwj; വികസനം എത്തുന്നതിനും നൂറ്റാണ്ടുകള് zwj;ക്കു മുന് zwj;പ്. വിശ്വസിക്കാന് zwj; ഒരിത്തിരി പ്രയാസമാണെങ്കിലും 1780 കളില് zwj; പശ്ചിമ ബംഗാളിലെ മുര് zwj;ഷിദാബാദ് ലണ്ടനേക്കാള് zwj; പ്രതാപമുണ്ടായിരുന്ന നഗരമായിരുന്നുവത്രെ. ഇതു പറഞ്ഞത് മറ്റാരുമല്ല, ബ്രിട്ടീഷ് മേജര് zwj; ജനറലായിരുന്ന റോബര് zwj;ട്ട് ക്ലൈവ് ആണ് ഇങ്ങനെയൊരു പ്രസ്ഥാവന നടത്തിയത്. ബംഗാള് zwj; നവാബുമാരുടെ ആസ്ഥാനമായിരുന്ന ഇവിടം ഇപ്പോള് zwj; സഞ്ചാരികളുടെയും ഷോപ്പിങ് പ്രിയരുടെയും പ്രിയപ്പെട്ട സ്ഥലങ്ങളിലൊന്നാണ്.ഇന്ത്യയിലെ ഏറ്റവും ജനസാന്ദ്രതയുള്ള മുര് zwj;ഷിദാബാദിനെക്കുറിച്ച് കൂടുതലറിയാം. ഗംഗാനദിയുടെ പോഷക നദിയായ ഭാഗീരഥി നദിയുടെ കരയിലാണ് മൂര്‍ഷിദാബാദ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. നവാബുമാരുടെ സിംഹാസനം എന്നാണ് ഇവിടം അറിയപ്പെടുന്നത്. മുഗള്‍ ഭരണകാലത്ത് ബംഗാളിന്റെ തലസ്ഥാനവും ഇതായിരുന്നു.PC: Rounik Ghosh ആയിരം വാതിലുകളുള്ള കൊട്ടാരം എന്നറിയപ്പെടുന്ന ഹസാര്‍ദുവാരി കൊട്ടാരം മൂര്‍ഷിദാബാദിലെ പ്രധാനപ്പെട്ട ആകര്‍ഷണങ്ങളിലൊന്നാണ്. 1837ല്‍ നവാബ് നജീം ഹുമയൂണ്‍ ഷായ്ക്കു വേണ്ടി ഡങ്കന്‍ മക് ലിയോര്‍ഡ് ആണ് ഇത് നിര്‍മ്മിച്ചത്ഇന്ത്യന്‍ പുരാവസ്തു വകുപ്പിന്റെ കീഴില്‍ സംരക്ഷിക്കപ്പെടുന്ന ഈ കൊട്ടാരം ഇപ്പോള്‍ ഒരു മ്യൂസിയമാണ്.PC:Rahulghose ഹസാര്‍ദുവാരി കൊട്ടാരത്തിന്റെ വടക്കുഭാഗത്തായി സ്ഥിതി ചെയ്യുന് മറ്റൊരു മനോഹര നിര്‍മ്മിതിയാണ് നിസാമത് ഇമാംബര. 1847ല്‍ നവാബ് നസിം മന്‍സൂര്‍ അലി ഖാന്‍ പണികഴിപ്പിച്ച ഈ ഇമാംബര ഇന്ത്യയിലെ തന്നെ ഇത്തരത്തിലുള്ള നിര്‍മ്മിതികളില്‍ ഏറ്റവും വലുതാണ്.PC: Debashis Mitra ഹസാര്‍ദുവാരി കൊട്ടാരത്തിനോടു സാദൃശ്യമുള്ള വാസിഫ് മന്‍സില്‍ നവാബ് വാസിഫ് അലി മിര്‍സാ ഖാന്‍ തന്റെ വസതിയായി പണികഴിപ്പിച്ചതാണെന്നാണ് പറയപ്പെടുന്നത്. ഇപ്പോള്‍ ഇന്ത്യന്‍ പുരാവസ്തു വകുപ്പിന്റെ കീഴില്‍ സംരക്ഷിക്കുന്ന ഈ കൊട്ടാരവും ഒരു മ്യൂസിയമായി പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്നു.PC: Wikipedia കാത്രാ മസ്ജിദ് അഥവാ കാത്രാ മോസ് ക് എന്നറിയപ്പെടുന്ന പുരാതന സ്മാരകം ഇസ്ലാമിനെക്കുറിച്ച പഠിക്കുന് പ്രധാനപ്പെട്ട സ്ഥലങ്ങളിലൊന്നാണ്. ഇവിടെത്തന്നെയാണ് ഇത് നിര്‍മ്മിച്ച നവാബാ മുര്‍ഷിദ് ക്വിലി ഖാനെ അടക്കം ചെയ്തിരിക്കുന്നതും.PC: Ansuman Bhattachraya മൂര്‍ഷിദാബാദിന്റെ മറ്റൊരാകര്‍ഷണമാണ് നാസിപൂര്‍ പാലസ്. ഇവിടുത്തെ ഇപ്പോള്‍ കാണുന്ന കൊട്ടാരം 1865 ല്‍ രാജാ കീര്‍ത്തി ചന്ദ്രബഹാദൂര്‍ പണികഴിപ്പിച്ചതാണ്. ഹസാര്‍ദുവാരി കൊട്ടാരത്തിന്റെ രൂപത്തോടുള്ള സാദൃശ്യം കാരണം ഇതിനെ ഹസാര്‍ദുവാരി കൊട്ടാരത്തിന്റെ ചെറിയ പതിപ്പെന്നും വിശേഷിപ്പിക്കാറുണ്ട്.PC: Wikipedia മഹാമായയായ ദേവി ഉറങ്ങുന്നയിടമായി വിശ്വസിക്കുന്ന ക്ഷേത്രമാണ് പശ്ചിമബംഗാളിലെ പ്രശസ്തമായ കൃതികേശ്വരി ക്ഷേത്രം. ആയിരത്തിലധികം വര്‍ഷം പഴക്കമുണ്ടെന്ന് വിശ്വസിക്കുന്ന ഈ ക്ഷേത്രം കൃതികോണ ഗ്രാമത്തിലാണ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്.PC: Pinakpani ഒരിക്കല്‍ കറുത്ത റോസാപ്പൂക്കള്‍ വളര്‍ന്നിരുന്നു എന്നു വിശ്വസിക്കുന്ന ഒരിടമാണ് മൂര്‍ഷിദാബാദിന് സമീപമുള്ള കത് ഗോല ഗാര്‍ഡന്‍. എന്നാല്‍ ഇവിടെ ഇപ്പോള്‍ മാവുകള്‍ മാത്രമേ കാണാനുള്ളൂ.PC:Czarhind കത് ഗോല ഗാര്‍ഡനുള്ളില്‍ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ക്ഷേത്രമാണ് ആദിനാഥ് ക്ഷേത്രം അഥവാ കത് ഗോല ക്ഷേത്രം. ഭഗവാന്‍ ആദീശ്വരന് സമര്‍പ്പിച്ചിരിക്കുന്ന ഈ ക്ഷേത്രത്തിലെ വിഗ്രഹത്തിന് ഏകദേശം 900 വര്‍ഷം പഴക്കമുണ്ടെന്നാണ് കരുതുന്നത്.PC:Jagadhatri കത് ഗോല ഗാര്‍ഡനുള്ളില്‍ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന നാലുനിലകളുള്ള കൊട്ടാരമാണ് കത് ഗോല പാലസ്. ഇവിടെ ധാരാളം വിലപിടിപ്പുള്ള ചിത്രങ്ങളും കണ്ണാടികളും ഉപകരണങ്ങളും സൂക്ഷിച്ചിട്ടുണ്ട്.PC:Jagadhatri ബംഗാളിലെ മറ്റെല്ലാ സ്ഥലങ്ങളില്‍ നിന്നും വ്യത്യസ്തത പുലര്‍ത്തുന്ന ഒരിടമാണ് ചന്ദന്‍നഗര്‍. ഈ വ്യത്യസ്ഥതയ്ക്കു പിന്നിലെ പ്രധാന കാരം ഇവിടം മുന്‍പ് ഫ്രഞ്ച് കോളനിയായിരുന്നു എന്നതാണ്. ഒരുപാട് ദേവാലയങ്ങള്‍ ഇവിടുത്തെ പ്രത്യേകതയാണ്.PC:Biswarup Ganguly സന്തോഷത്തിന്റെ പൂന്തോട്ടം എന്നര്‍ഥം വരുന്ന ഖുശ്ബാഗ് യഥാര്‍ഥത്തില്‍ ബംഗാളിലെ നവാബുമാരുടെ ഖബറിടമാണ്. സിറാഡ് -ഊദ്-ദൗളയുടെ ഖബറിടം എന്ന പേരിലാണ് ഇത് കൂടുതല്‍ അറിയപ്പെടുന്നത്.PC: YouTube മുര്‍ഷിദാബാദ് എന്നത് കൊളോണിയല്‍ സ്മരണകള്‍ ഉറങ്ങുന്ന ഒരു നഗരമാണ്.കൊളോണിയല്‍, ഇസ്ലാമിക് ശൈലിയില്‍ നിര്‍മ്മിച്ച കെട്ടിടങ്ങളാണ് ഇവിടെ അധികവും.വെള്ളം നിറം പൂശിയ ഇത്തരം കെട്ടിടങ്ങളും പഴമയുടെ ശേഷിപ്പുകളായ സൈക്കിള്‍ റിക്ഷകളും കുതിരവണ്ടികളുമൊക്കെ ഇവിടെ കാണാന്‍ സാധിക്കും.