ഇടതുര്ന്ന നീലഗിരി വനങ്ങള്ക്കുള്ളിലായി പ്രകൃതിയുടെ സ്വന്തം വിസ്മയക്കൂടെന്ന പോലെ മുതുമല നില കൊള്ളുന്നു. കേരളം,തമിഴ്നാട്,കര്ണാടക സംസ്ഥാനങ്ങളുടെ സംഗമ സ്ഥാനം കൂടിയാണിത്. രാജ്യത്തിന്റെ പ്രകൃതി സമ്പത്തിന്റെ നിറക്കാഴ്ച്ചയെന്നോണം മുതുമല വന്യജീവി സങ്കേതം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നു. 1940 ലാണ് വന്യജീവി സങ്കേതം ഇവിടെ സ്ഥാപിച്ചത്. വ്യത്യസ്തങ്ങളായ ഒട്ടേറെ സസ്യവര്ഗ്ഗങ്ങളുടെയും ജന്തുജീവജാലങ്ങളുടെയും അപൂര്വ്വ സംഗമ സ്ഥാനമാണിവിടം.
പ്രകൃതിയുടെ ഈ വസന്തോത്സവത്തിലെ വര്ണ്ണക്കാഴ്ചകള് ആസ്വദിച്ചു കൊണ്ടുള്ള യാത്ര ഒരിക്കലും മറക്കാനാകാത്ത അനുഭവം തന്നെയാണ് സഞ്ചാരികള്ക്ക് പകര്ന്നു നല്കുന്നത്. യാത്രികരുടെ സൗകര്യാര്ത്ഥം വനം വകുപ്പിന്റെ മേല്നോട്ടത്തില് തന്നെ കാനന സവാരികള് ഇവിടെ സജ്ജീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്. ട്രോപ്പിക്കല് മോയ്സ്റ്റ് ഡെസിഡ്യുസ്,സതേണ് ട്രോപ്പിക്കല് ഡ്രൈ തോണ്,ട്രോപ്പിക്കല് ഡ്രൈ ഡെസിഡ്യുസ് എന്നീ വിഭാഗങ്ങളില്പ്പെടുന്ന വന പ്രദേശങ്ങളാണിവിടെയുള്ളത്.
ഏതാണ്ട് 200 ലധികം പക്ഷി വര്ഗ്ഗങ്ങള് ഈ പ്രദേശത്തായി പാറി നടക്കുന്നു. കഴുതപ്പുലി,കുറുക്കന്,മാന്,പല്ലി,പുള്ളിപുലി,കൃഷ്ണ മൃഗം തുടങ്ങിയവ ഇവിടെ കാണപ്പെടുന്ന പ്രധാന ജന്തുക്കളില്പ്പെടുന്നു. ഇന്ത്യയില് തന്നെ ഏറ്റവും അധികം കടുവകള് തിങ്ങി പാര്ക്കുന്ന കടുവ സങ്കേതവും ഇവിടെ യാത്രികര്ക്ക് സന്ദര്ശിക്കാം.
ഏതാണ്ട് 700 ലധികം ആനകള് സ്വര്യ വിഹാരം നടത്തുന്ന ഇടമാണിതെന്നത് ആരിലും കൗതുകമുളവാക്കുന്ന ഒരു വസ്തുതയായിരിക്കും. ഇവ കൂടാതെ വംശനാശ ഭീക്ഷണി നേരിട്ടു കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ഒട്ടേറെ ജീവികളുടെയും സസ്യങ്ങളുടെയും സംരക്ഷിത കേന്ദ്രം കൂടിയാണ് മുതുമല. ചുരുക്കത്തില് രാജ്യത്തിന്റെ ജൈവ വൈവിധ്യം കാത്തു സൂക്ഷിക്കുന്നതില് ഇവിടം വഹിക്കുന്ന പങ്ക് തീരെ ചെറുതല്ല.
മഞ്ഞള്,കാട്ടിഞ്ചി,കറുവപ്പട്ട,മാങ്ങ,പേരക്ക,കുരുമുളക് തുടങ്ങിയവ സമൃദ്ധമായി വളരുന്ന പ്രദേശമാണിത്. സസ്യഭുക്കുകളായ അനേകം ജന്തുക്കള്ക്ക് ആഹാരമൊരുക്കുന്നതിന്റെ മുഖ്യ ഘടകം ഇവ തന്നെയാണ്. ബാംബുസ,ഡെണ്ഡ്രോകലാമസ് സ്ട്രിക്റ്റസ് എന്നിങ്ങനെ രണ്ടു വ്യത്യസ്തയിനം മുളകള് ഇവിടെയായി കാണാന് സാധിക്കും. ആന,മലമ്പോത്ത് തുടങ്ങിയവയ്ക്ക് ഇവ പ്രധാന ആഹാരമായി വര്ത്തിക്കുന്നു.
യാത്രികര്ക്ക് ആവേശം പകരുന്ന കാഴ്ച്ചകളുടെ ഒരു വമ്പന് നിര തന്നെ ഇവിടെയുണ്ട്. പൈകാര തടാകം ,കല്ലാട്ടി വെള്ളച്ചാട്ടം, തെപ്പക്കാട് ആന സങ്കേതം,മോയര് നദി എന്നിവ അവയില് പ്രധാനപ്പെട്ടവയാണ്. യാത്രയില് ഉടനീളം വന്യജീവികളെ കാണാന് സാധിക്കും. വളരെ പ്രസന്നമായ കാലാവസ്ഥയാണ് ഇവിടെ അനുഭവപ്പെടുന്നത്. മാത്രമല്ല മറ്റെല്ലാ പ്രധാന നഗരങ്ങളില് നിന്നെല്ലാം തന്നെ റോഡു മാര്ഗം വളരെ എളുപ്പം ഇവിടെ എത്താന് സാധിക്കുകയും ചെയ്യും. ഈ സവിശേഷതകള് എല്ലാം ഒത്തിണങ്ങിയതു കൊണ്ടാകാം മുതുമല സഞ്ചാരികളുടെ ഇഷ്ട പ്രദേശങ്ങളിലൊന്നായി മാറിയത്. ചുരുക്കത്തില് ഫാമിലിയുമായി ചേര്ന്നു വെക്കേഷന് പ്ലാന് ചെയ്യുന്നവര്ക്കും കൂട്ടുകാര്ക്കൊപ്പം ഒരു ഉല്ലാസ യാത്ര പ്ലാന് ചെയ്യുന്നവര്ക്കും ഇതിലും നല്ലൊരു ചോയ്സ് വേറെ നോക്കാനില്ല.