ഗുഹയെന്ന് കേള് zwj;ക്കുമ്പോള് zwj; ആദിമ മനുഷ്യന്റെ പ്രാകൃ തമായ വാസസ്ഥലം എന്നായിരിക്കും പലരും ചിന്തി ക്കുക. എന്നാല് zwj; പാറകള് zwj; തുരന്നും കൊ ത്തിയെടുത്തും ഇന്ത്യയുടെ പലഭാഗ ങ്ങളിലും നിര് zwj;മ്മിക്കപ്പെട്ടിട്ടുള്ള ഗുഹാക്ഷേത്രങ്ങള് zwj; കാണുമ്പോള് zwj; നിങ്ങളുടെ ചിന്തകളൊക്കെ മാറും.ഒരു സഞ്ചാ രി തീര് zwj;ച്ചയായും സന്ദര് zwj;ശിച്ചിരിക്കേണ്ടതാണ് ഇന്ത്യയിലെ പലഗുഹക്ഷേത്രങ്ങളും. ഹിന്ദുക്ഷേത്രങ്ങള് zwj; മാത്രമല്ല ഗുഹാക്ഷേത്രങ്ങളായിട്ടുള്ളത്. ചില ഗുഹാക്ഷേത്രങ്ങള് zwj; ബുദ്ധമതക്കാരുടേയും ജൈനമതക്കാരുടേയുമൊക്കെ ആരാധനാ ലയങ്ങളാണ്.ജീ വിതത്തില് zwj; ഒരിക്കലെങ്കിലും നിങ്ങള് zwj; സന്ദര് zwj;ശിച്ചിരിക്കേണ്ട ഗുഹാക്ഷേത്രങ്ങള് zwj; പരിചയപ്പെടാം അമര്‍നാഥില്‍ എത്തുന്ന സഞ്ചാരികള്‍ തീര്‍ച്ചയായും കാണേണ്ട കാഴ്ച 3888 മീറ്റര്‍ ഉയരത്തില്‍ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന അമര്‍നാഥ് ഗുഹയാണ്. മഞ്ഞില്‍ രൂപം കൊള്ളുന്ന ശിവലിംഗം സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത് ഈ ഗുഹയുടെ ഉള്‍ഭാഗത്താണ്. വിശ്വാസങ്ങള്‍ അനുസരിച്ച് ഏതാണ്ട് 5000 വര്‍ഷത്തെ പഴക്കം ഈ ഗുഹയ്ക്കുണ്ട്. വിശദമായി വായിക്കാംPhoto Courtesy: Gktambe എ ഡി 6, 7 നൂ റ്റാണ്ടുകളില്‍ നിര്‍മ്മിക്കപ്പെട്ട ബദാമിയിലെ ക്ഷേത്രങ്ങള്‍ ഇപ്പോഴും ഒരു അത്ഭുതം തന്നെയാണ് ചെങ്കുത്തായി നില്‍ക്കുന്ന കൂ റ്റാന്‍ പാറക്കൂട്ടങ്ങള്‍ തുരന്നാണ് ഇവിടുത്തെ ഗുഹാക്ഷേത്ര ങ്ങള്‍ പണിതിട്ടുള്ളത്. ചാലുക്യരുടെ നിര്‍മ്മാണ വൈഭവത്തിന്റെ മികച്ച ഉദാഹരണമാണ് ഈ ഗുഹാക്ഷേത്രങ്ങ ള്‍. വിശദമായി വായിക്കാംPhoto Courtesy: amara ഹിമാചല്‍ പ്രദേശിലെ കാന്‍ഗ്രയ് ക്ക് തെക്ക് പതിനഞ്ച് കിലോമീറ്റര്‍ അകലെ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന മസ്രൂര്‍ പട്ടണത്തിലെ പ്രധാന വിനോദസഞ്ചാരകേന്ദ്രമാണ് മസ്രൂര്‍ ക്ഷേത്രം. ഗുഹകള്‍ക്ക് അകത്ത് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന പതിനഞ്ച് ശിഖാര്‍ ക്ഷേത്രങ്ങള്‍ ചേരുന്നതാണ് മസ്രൂര്‍ ക്ഷേത്രം. വിശദമായി വായിക്കാംPhoto Courtesy: Kartik Gupta എട്ടാം നൂറ്റാണ്ടില്‍ എതാണ്ട് 1400 വര്‍ഷങ്ങള്‍ക്ക് മുമ്പ് പണികഴിപ്പിച്ചതാണത്രേ ഈ ക്ഷേത്രം. പുനെയിലെ ശിവ് നഗരില്‍ ജംഗ്ലി മഹാരാജ് റോഡിലാണ് ഈ ക്ഷേത്രം സ്ഥിതിചെയ്യുന്നത്. പാതാളേശ്വരനാണ് ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രധാന പ്രതിഷ്ഠ. എലിഫന്റ് കേവ് സ്, എല്ലോറ കേവ് സ് എന്നിവയോട് സമാനമായ നിര്‍മ്മാണരീതിയാണ് ഈ ഗുഹാക്ഷേത്രത്തിന്റേത്. ഒറ്റ പാറയിലാണ് ഈ ക്ഷേത്രം കൊത്തിയുണ്ടാക്കിയിരിക്കുന്നത്.Photo Courtesy: Ramnath Bhat ചെറിയൊരു ഗുഹയുടെ മാതൃകയിലുള്ള ശേര്‍വരായന്‍ ടെമ്പിള്‍ (ഷെവരോയ് ടെമ്പിള്‍) ശേര്‍വരായന്‍ കുന്നിനു മുകളിലാണ് സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്. കാവേരി നദിയുടെ ദേവതയായ കാവേരി ദേവതയും ശേര്‍വരായന്‍ കുന്നിന്റെ ദേവനായ ശേര്‍വരായന്‍ ദേവനുമാണ് ഇവിടുത്തെ പ്രധാന പ്രതിഷ്ടകള്‍. ചുറ്റുപാടുമുള്ള ഗ്രാമങ്ങളെയൊക്കെ സംരക്ഷിക്കുന്നത് ഈ ദേവതയും ദേവനുമാണെന്നാണ് ഇവിടുത്തുകാരുടെ വിശ്വാസം. വിശദമായി വായിക്കാംPhoto Courtesy: Aruna പാറയില്‍ കൊത്തിയുണ്ടാക്കിയിരിക്കുന്ന ടൈഗേര്‍സ് കേവ് ഒരു ഹിന്ദു ക്ഷേത്രമായാണ് പരിഗണിക്കുന്നത്. മഹാബലിപുരത്തെ സലുവങ്കുപ്പം എന്ന സ്ഥലത്താണ് ഈ ക്ഷേത്രം സ്ഥിതി ചെയ്യുത്ത്. ഗുഹാമുഖത്ത് കൊത്തിവെച്ചിരിക്കുന്ന കടുവതലകളുടെ രൂപമാണ് ഇതിനു ടൈഗേര്‍സ് കേവ് എന്ന പേര് വരാന്‍ കാരണം. വിശദമായി വായിക്കാംPhoto Courtesy: Girish Gopi ഭുവനേശ്വറിനും കട്ടക്കിനും വളെ അടുത്താണ് മനോഹരമായ ഉദയഗിരി ഗുഹകള്‍സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത് . ഉദയഗിരിയില്‍ മൊത്തം 18 ഗുഹകളാണുള്ളത് . ആര്‍ക്കിയോളജിക്കല്‍ സര്‍വെ ഓഫ് ഇന്ത്യയുടെ സംരക്ഷണയിലാണ് ഈ ഗുഹകള്‍. ജൈന സന്യാസിമാരുടെ താമസത്തിനായി ഖരവേല രാജാവ് നിര്‍മ്മിച്ചതാണ് വാസ് തുവിദ്യയില്‍ മുന്നിട്ട് നില്‍ക്കുന്ന ഈ ഗുഹകള്‍. വിശദമായി വായിക്കാംPhoto Courtesy: Achilli Family | Journeys