നൂറുകണക്കിന് വര് zwj;ഷങ്ങള് zwj; നീണ്ട ചരിത്രം സൃഷ്ടിച്ച ഇന്നലെകളോട് ചേര് zwj;ന്നു കി ടക്കുന്ന നഗരമാണ് മോസ്കോ. ലോകത്തിലെ തന്നെ മോഡേണ് zwj; നഗരങ്ങളിലൊന്ന്. ഏറ്റവും വ്യത്യസ്തമായ സംസ്കാരങ്ങളെ കൂട്ടിച്ചേര് zwj;ത്തുള്ള പ്രയാണത്തില് zwj; ഈ നഗരം സഞ്ചാരികള് zwj;ക്ക് സമ്മാനിക്കുന്നത് അമ്പരപ്പുകള് zwj; മാത്രമാണ്. കണ് zwj; നിറയെ കാണുവാനുള്ള കാഴ്ചകള് zwj; മാത്രമല്ല, അവയ്ക്കു പിന്നിലെ ചരിത്രവും ഓരോ കോണുകള് zwj;ക്കും പറയുവാനുള്ള കഥകളും എല്ലാം ചേര് zwj;ന്ന് യാത്രകളെ ആകെക്കൂടി സംഭവബഹുഹമാക്കുന്ന ലോകനഗരം. ഇതാ റഷ്യയു ടെ തലസ്ഥാനമായ മോസ്കോയെക്കുറിച്ചും അതിന് zwj;റെ പ്രത്യേകതകളെക്കുറിച്ചും വായിക്കാം... 19 മില്യണ്‍ ആളുകള്‍ താമസിക്കുന്ന മോസ്കോ മെട്രോപൊളിറ്റന്‍ ഏരിയായാണ് യൂറോപ്പ് ഭൂഖണ്ഡത്തിലെ ഏറ്റവും വലിയ നഗരം. റഷ്യ യുടെ ഭൂപ്രദേശത്തെ വെച്ചുനോക്കുമ്പോള്‍ ഇത് വലിയ കാര്യമല്ല എന്നതാണ് മറ്റൊരു രസകരമായ വസ്തുത. മോസ്കോ നഗരത്തില്‍ വസിക്കുന്നതില്‍ വെറും രണ്ട് ശതമാനം ആളുകള്‍ മാത്രമാണ് ഈ നഗരത്തില്‍ തലമുറകളായി ജീവിക്കുന്നവര്‍. ബാക്കി വരുന്നവരില്‍ ഭൂരിഭാഗവും മറ്റു റഷ്യന്‍ നഗരങ്ങളില്‍ നിന്നും ജോലി ഉള്‍പ്പെടെ വ്യത്യസ്ത ആവശ്യങ്ങള്‍ക്കായി ഇവിടേക്ക് കു ടിയേറ്റം നടത്തിയവരാണ്. ബാക്കി വരുന്ന ചെറിയ ഒരു വിഭാഗം സമീപ രാജ്യങ്ങളില്‍ നിന്നുള്ള കുടിയേറ്റക്കാരാണ്. 1918 ലാണ് മോസ്കോ റഷ്യയുടെ തലസ്ഥാനമായി തിരഞ്ഞെടുക്കപ്പെ ടുന്നത്. ഇവിടേക്ക് ആവശ്യമാ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ രാജ്യത്തിന്റെ പല ഭാഗങ്ങളില്‍ നിന്നും ഓഫീസുകളില്‍ നിന്നും ഇവിടേക്ക് നിയോഗിച്ചു. ഇവര്‍ക്കായി താമസ സൗകര്യങ്ങള്‍ ഒരുക്കേണ്ടത് ആവശ്യമായിരുന്നു. കമ്മ്യൂണല്‍ സിനിമ, സലൂൺ, ടെന്നീസ് കോർട്ട്, മറ്റ് സൗകര്യങ്ങൾ എന്നിവയൊക്കെ ഉള്‍പ്പെ ടുന്ന ഹൗസ് ഓഫ് ഗവണ്‍‍മെന്‍റ് എന്നായിരുന്നു ഇത് അറിയപ്പെട്ടത്. ആഡംബരപൂർണ്ണമായ താമസസ്ഥലമായിരുന്നു. എന്നാല്‍ പിന്നീട് 1937-1938 ലെ സ്റ്റാലിന്റെ മഹത്തായ ശുദ്ധീകരണ സമയത്ത്, കെട്ടിടത്തിലെ 800 ജീവനക്കാരെ അറസ്റ്റ് ചെയ്യുകയോ കൊല്ലുകയോ ചെയ്തു എന്നാണ് ചരിത്രം പറയുന്നത്. മോസ്കോയിലെ എല്ലാ അപാര്ട്മെംട് കെട്ടിടങ്ങളിൽ നിന്നും ഏറ്റവും കൂടുതൽ അറസ്റ്റുകളും വധശിക്ഷകളും ഇതിൽ ഉണ്ടായിട്ടുണ്ട് മോസ്കോ നഗരത്തിന്‍റെ മറ്റൊരു പ്രത്യേകത, ഇവി ടെ ഭൂമിക്കടിയിലൂ ടെ ഒഴുകുന്ന നദിയാണ്. നെഗ്ലിനയ നദി നദിയാണ് ഇങ്ങനെ ഒഴുകുന്നത്. നൂറ്റാണ്ടുകളായി സ്വതന്ത്ര്യമായി ഒഴുകിക്കൊണ്ടിരുന്ന നദിയായിരുന്നു ഇത്. തു ടര്‍ച്ചയായുണ്ടാകുന്ന വെള്ളപ്പൊക്കം മൂലം നദിയു ടെ പടിഞ്ഞാറോ തീരത്ത് ജനവാസമില്ലാതെ ഒറ്റപ്പെ ട്ട് കി ടക്കുകയായിരുന്നു. പതിനെട്ടാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ആണ് ഇതിനു പരിഹാരം വന്നത്. നെഗ്ലിനയയെ ഒരു തുരങ്കത്തിലേക്ക് തിരിച്ചുവിടുകയും പഴയ ഭാഗം ഭൂമിയാക്കി ഉയര്‍ത്തിയെടുക്കുകയും ചെയ്തു. ഇപ്പോൾ അത് മണ്ണിനടിയിലൂടെ ഓടുകയും മോസ്ക്വയിലേക്ക് ഒഴുകുകയും ചെയ്യുന്നു, കൂടാതെ നെഗ്ലിനയ സ്ട്രീറ്റ് നദീതീരത്തെ പിന്തുടരുന്നു. പഴയ സോവിയറ്റ് പാരമ്പര്യത്തിന്‍റെ സമ്പന്നമായ പല അടയാളങ്ങളും ഇന്നും ഇവിടെ കാണാം. ഇന്നലകളുടെ കനത്തപ്പെട്ട ചരിത്രം പേറിനില്‍ക്കുന്ന വഴികളും സ്മാരകങ്ങളും ഇവിടെ കാണാം. മോസ്കോയില്‍ മാത്രമായി 400 ല്‍ അധികം മ്യൂസിയങ്ങളുണ്ടത്രെ. സോവിയറ്റ് നേട്ടങ്ങൾ ആഘോഷിക്കുന്ന പ്രതിമകൾ മുതൽ ചരിത്രപരമായ കെട്ടിടങ്ങൾ , ലോകോത്തര ആർട്ട് ഗാലറികൾ , നഗര പാർക്കുകൾ എന്നിങ്ങനെ വളരെ നീണ്ടുകി ടക്കുന്നതാണ് മോസ് കോയു െ ആകര്‍ഷണം, . വിദ്യാഭ്യാസവും ഒഴിവുസമയവും പൊതുജീവിതത്തിന്റെ രണ്ട് മേഖലകളായിരുന്നു, അതിൽ സോവിയറ്റ് ഭരണകൂടം വളരെയധികം ഇടപെട്ടിരുന്നു. നിത്യവും വൈകിയെത്തുന്ന സര്‍വ്വീസുകളുടെ പേരില്‍ ആണ് ന്യൂയോര്‍ക്ക് സബ്വേ പ്രസിദ്ധമായിരിക്കുന്നതെങ്കില്‍ ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും മികച്ചതും തിരക്കേറിയതുമായ പൊതുഗതാഗത സംവിധനമാണ് മോസ്കോയിലുള്ളത്. യഥാർത്ഥത്തിൽ 1935 ൽ സോവിയറ്റുകൾ നിർമ്മിച്ച, ഇന്ന് മോസ്കോ മെട്രോ ഓരോ ആഴ്ചയിലും 9 ദശലക്ഷത്തിലധികം യാത്രക്കാരെ കയറ്റുന്നു,ചില ട്രെയിനുകൾ ഓരോ 90 സെക്കൻഡിലും ഓടുന്നു. ഇതിന്റെ ഭംഗിയും എടുത്തുപറയേണ്ടത് തന്നെയാണ്. കലയെ പൊതു ഇടങ്ങളിൽ സമന്വയിപ്പിക്കുക എന്നചിന്റെ ഉത്തമ ഉത്തമ ഉദാഹരണമാണ് ഇത്. മോസ്കോ മെട്രോ സ്റ്റേഷനുകൾ ഭൂഗർഭ കല, ചരിത്ര മ്യൂസിയങ്ങൾ എന്നിവ പോലെയാണെന്നും പറയാം. മോസ്കോ മെട്രോപൊളിറ്റൻ പ്രദേശത്ത് വളരെ കുറച്ച് സ്ഥലത്തിനായി ധാരാളം ആളുകൾ മത്സരിക്കുന്നതിനാൽ, റിയൽ എസ്റ്റേറ്റ് വാങ്ങുന്നതിനോ വാടകയ് ക്കെടുക്കുന്നതിനോ ഉള്ള ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും ചെലവേറിയ നഗരങ്ങളിൽ മോസ്കോ ഉണ്ടെന്നതിൽ അതിശയിക്കേണ്ടതില്ല. റിയൽ എസ്റ്റേറ്റിനായി ലോകത്തെ ഏറ്റവും ചെലവേറിയ 10 നഗരങ്ങളിൽ മോസ്കോ സ്ഥിരമായി സ്ഥാനം പിടിക്കുന്നു. 68,000-ത്തിലധികം കോടീശ്വരന്മാരും ശതകോടീശ്വരന്മാരും നഗരപരിധിക്കുള്ളിൽ താമസിക്കുന്നതിനാൽ, മോസ്കോ വലിയ ബജറ്റുകൾ ഉള്ളവർക്ക് ഉയർന്ന നിലവാരമുള്ള വിനോദങ്ങൾ വാഗ്ദാനം ചെയ്യുന്നു. മോസ്കോ റെസ്റ്റോറന്റ് ആയവി ടെംനോട്ട് (ഇരുട്ടിൽ) ഇരു ട്ട് നിറഞ്ഞ ഡൈനിങ് അനുഭവമാണ് പ്രദാനം ചെയ്യുന്നത് വി ടെംനോട്ടിൽ ഭക്ഷണം കഴിക്കുന്നതിന് വളരെയധികം പ്രത്യേകതകളുണ്ട്. നിങ്ങളുടെ ഭക്ഷണം ഓർഡർ ചെയ്യാൻ നിങ്ങൾക്ക് കഴിയില്ല. പകരം നിങ്ങള്‍ക്ക് മാംസം, മത്സ്യം അല്ലെങ്കിൽ സസ്യാഹാരം എന്നത് മാത്രമേ വ്യക്തമാക്കുവാന്‍ സാധിക്കൂ; നിങ്ങൾ അന്ധമായി നിങ്ങളുടെ മേശയിലേക്കു നയിക്കുന്നു; നിങ്ങൾക്ക് വിളമ്പുന്ന ഭക്ഷണം നിങ്ങൾക്ക് കാണാൻ കഴിയില്ല, അതിനാൽ പലരും പാത്രങ്ങൾ വളരെ ബുദ്ധിമുട്ടുള്ളതായി കണ്ടെത്തുകയും കൈകൊണ്ട് കഴിക്കാൻ തിരഞ്ഞെടുക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. അനുഭവം നിങ്ങളുടെ അഭിരുചിയെ ഉയർത്തുന്നുവെന്നും ഭക്ഷണത്തെക്കുറിച്ചുള്ള നമ്മുടെ ധാരണകളെ അന്തരീക്ഷം എങ്ങനെ സ്വാധീനിക്കുമെന്ന് നിങ്ങളെ മനസ്സിലാക്കുന്നുവെന്നും ആണ് ഇതിന്റെ ആളുകള്‍ അവകാശപ്പെ ടുന്നത്. ലെനിന്റെ മൃതദേഹം മോസ്കോയിലെ റെഡ് സ്ക്വയറിലെ ഒരു ശവകുടീരത്തിൽ സംരക്ഷിച്ചിരിക്കുന്നുവ് ളാഡിമിർ ലെനിൻ 1924-ൽ അന്തരിച്ചു, അതിനുശേഷം അദ്ദേഹത്തിന്റെ ഭൗതികാവശിഷ്ടങ്ങൾ പരിപാലിക്കുന്നത് റഷ്യൻ ഭരണകൂടത്തിന് പ്രതിവർഷം ഏകദേശം 13 ദശലക്ഷം റുബിളുകൾ ആണ് ചിലവാകുന്നത്. ഏതാനും ദിവസങ്ങൾ കൂടുമ്പോൾ, ഒരു സംഘം ശാസ്ത്രജ്ഞർ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ശരീരത്തെ പരിശോധിച്ച് ചർമ്മത്തിന്റെ അവസ്ഥ നിരീക്ഷിക്കുകയും അത് സ്വാഭാവികമായി കാണുകയും ചെയ്യുന്നു. അവയവങ്ങൾ ഒഴികെയുള്ള ശരീരം 18 മാസത്തിലൊരിക്കൽ വീണ്ടും എംബാം ചെയ്യുന്നു. ഓരോ തവണയും, ശാസ്ത്രജ്ഞർ കേടായ ടിഷ്യുവിനെ കൃത്രിമ വസ്തുക്കൾ ഉപയോഗിച്ച് മാറ്റി എല്ലാം പ്രവർത്തിക്കുന്നു. ലോകത്തിലെ മൂന്നാം റോം എന്നാണ് മോസ്കോ വിളിക്കപ്പെ ടുന്നത്. യഥാർത്ഥ ക്രിസ്തുമതത്തിന്റെയും റോമൻ സാമ്രാജ്യത്തിന്റെയും ആത്യന്തിക കേന്ദ്രമായി മോസ്കോ അറിയപ്പെ ട്ടിരുന്നു. റോമിനും ബൈസന്റിയം റോമിനും ശേഷം ആണ് മോസ്കോ ഇതിലേക്ക് വന്നത്.